Όνειρα θερινής νυκτός

Πολλές σκέψεις με τριγυρίζουν τελευταία. Είναι το καλοκαίρι της περισυλλογής. Οι εποχές της ανεμελιάς πέρασαν ανεπιστρεπτί - δικαίως ή αδίκως, άλλη μεγάλη ιστορία.

Η κρίση αντέχει, βαθαίνει, διαλύει. Έχει ξεπεράσει κάθε προηγούμενο. Και η δυστυχία μας είναι ότι κανείς δεν ξέρει πότε θα (μας) τελειώσει. Άλλοι λένε τώρα ότι το 2013 θα είναι η χειρότερη χρονιά. Τα ίδια έλεγαν και για το '11 και για το '12. Όμως, πόσο δυσκολότερα είμαστε έτοιμοι να ζήσουμε;

Άτομα της ηλικίας μας προλάβαμε -έστω και για λίγο- να βουτήξουμε το δάχτυλο στο μέλι. Και ήταν ωραία! Κάθε καλοκαίρι επιλέγαμε το μέρος, την παρέα και πηγαίναμε διακοπές. Για να τα σπάσουμε, να μπανίσουμε γκομενάκια οι ελεύθεροι, να απολαύσουμε τους καρπούς του έρωτά μας οι αισθηματίες, αλλά και να γνωρίσουμε όλοι μας καινούριους τόπους. Πάρος, Κως, Ίος, Αυστρία, Σαντορίνη, Μυτιλήνη, Σερβία, Σαμοθράκη... Δεν υπήρχε ζήτημα οικονομικό. Λεφτά υπήρχαν. Οι γονείς είχαν την ευχέρεια να μας κάνουν τα περισσότερα χατίρια. Κι εμάς τους νεολαίους, μας άρεσε η καλή ζωή!

Στα χρόνια της κρίσης αρχίσαμε να περιοριζόμαστε. Λιγότερες ημέρες διακοπών, κάπου κοντινά, στο εξοχικό ενός φίλου ή σε κάποιο κάμπινγκ (ναι, δοκιμάσαμε και το ελεύθερο!). Διαπιστώσαμε ότι και μ' αυτά τα λιγότερα μπορούμε να ζήσουμε. Και να περάσουμε καλά. Το ηλιοβασίλεμα είναι το ίδιο για όλους! 

Ωστόσο, εκείνο που είναι το πιο στενάχωρο απ' όλα και τραγικό απότοκο της κρίσης είναι ότι έχουμε βίαια στερηθεί από τη δυνατότητα να ονειρευόμαστε. Να προγραμματίζουμε το μέλλον μας με βάση κάποια σχέδια που έχουμε στο μυαλό μας, αλλά και ορισμένες σταθερές. Η αβεβαιότητα που επικρατεί παντού, για το ποια θα είναι η κατάσταση στον κόσμο, στη χώρα, στην πόλη, στην οικογένειά μας, δεν μας επιτρέπει να οραματιζόμαστε το αύριο. Να ονειρευτούμε τη ζωή παρέα με τον άνθρωπό μας. Να σκεφτούμε πώς θα φανταζόμασταν τον εαυτό μας -όχι σε πέντε ή δέκα έτη αλλά- την επόμενη χρονιά!

Προσωπικά, η φτώχεια δεν με φοβίζει. Και οι παππούδες μας φτωχοί έζησαν σχεδόν όλη τους τη ζωή. Είχαν όμως στόχους και όνειρα, που άλλα τα πραγματοποίησαν, άλλα όχι. Εκείνο που με τρομάζει είναι η αδυναμία οραματισμού του μέλλοντος.

Μέχρι τότε, ας μοιραστούμε αυτές τις αγωνίες μεταξύ μας. Στο κάτω-κάτω, ζούμε πρωτόγνωρες καταστάσεις και αυτό δεν είναι αναγκαία κακό. Με το κορίτσι μας αγκαλιά, τον φίλο μας για παρέα. Ό,τι και όπως αρέσει στον καθένα. Ζωγραφίζοντας καρδιές στην αμμουδιά, μπορούμε να ατενίζουμε πιο αισιόδοξα το μέλλον. Έτσι κι αλλιώς, ζωή για κάποιους είναι όσα δεν προγραμματίσαμε...

Δύστυχη Λιάνα!

Μετά τα χθεσινά αποτελέσματα, ο νους μου πήγε στη Λιάνα Κανέλλη. Πώς να αισθάνεται αυτή η ψυχή; Ακόμα συζητιούνται (και ηχούν) τα σκαμπίλια που της έριξε on air κάποιος ονόματι Κασιδιάρης. Αλλά το χθεσινό "ράπισμα" ήταν ακόμα πιο ηχηρό.

Ένα κομμάτι του ελληνικού λαού -αριθμητικά σαφώς μεγαλύτερο από εκείνο που υποστηρίζει το κόμμα της- επιβράβευσε τέτοιου είδους πρακτικές. Οι 425.000 περίπου συμπολίτες μας που ψήφισαν τη συμμορία της Χρυσής Αυγής στις εκλογές της 17ης Ιουνίου το έπραξαν με πλήρη συνείδηση και για δεύτερη φορά (οι περισσότεροι). Υπερψήφισαν τα ντούκια, τα λεβεντόπαιδα, τους καραφλούς αμόρφωτους, τα φασισταριά -όπως θέλει τους αποκαλεί ο καθένας- για να "πέφτει και καμιά φάπα άμα λάχει". Με την ψήφο τους δήλωσαν ότι βαρέθηκαν τους ντιντήδες φλώρους στυλ Πάκη, τις θρασύτατες τουρκολάγνες στυλ Δούρου και πολύ περισσότερο τις εριστικές αναιδέστατες στυλ Λιάνας.

Πώς νιώθεις τώρα, Λιάνα; Το κόμμα σου καταποντίστηκε, διότι ο λαός στον οποίο τόσο πολύ ομνύετε και βασίζεστε, σας γύρισε την πλάτη του. Όσο ξύλο και να έπεσε προεκλογικά, όσους μόλωπες και να είδαμε ζωντανά στις τηλεοράσεις μας, ο λαουτζίκος έχει πλέον άλλη γνώμη. Δεν μασάει από κάτι τέτοια. Ίσα-ίσα, τα γουστάρει, τα επικροτεί. Και την επόμενη φορά, Λιάνα, που θα πας το καρβέλι και το γάλα στη Βουλή, που θα καπνίσεις ανερυθρίαστα μπροστά στους τηλεοπτικούς φακούς, που θα βγεις στην αμερικάνικη τηλεόραση και θα μιλήσεις με παροιμιώδη τσαμπουκά ("oh dear"), που θα αντιμιλήσεις σε κάποιο πάνελ και θα προκαλέσεις με τη στάση σου τους συνομιλητές σου ως έχουσα το αλάθητο του Πάπα, που θα σηκώσεις με τα συντρόφια πανό στην Ακρόπολη, ας γνωρίζεις ότι ο λαός τα βαρέθηκε αυτά. Και ένα τμήμα του, ακόμα πιο ριζοσπαστικό και ακραίο, θα είναι εκεί για να σου το θυμίσει.

Δύστυχη Λιάνα, τι σου έμελλε να πάθεις; Με τα λόγια σου, τις πράξεις σου, τα έργα σου, εσύ κι οι όμοιοί σου κάνατε το χατζιδάκειο "θηρίο" να αγριέψει. Το θηρίο της βίας. Οι σύντροφοί σου κι εσύ δεν είστε αυτοί που υποστηρίζετε ότι οι νόμοι καταργούνται στους δρόμους; Δεν είστε εκείνοι που ευαγγελίζεστε τη "βία στη βία της εξουσίας"; Και τώρα που μας εξοικειώσατε με την όψη του θηρίου, ψάχνετε παρηγοριά. Αλλά τώρα είναι μάλλον αργά. Έχουμε συνηθίσει στη βία και δεν αντιδρούμε πια.

Συντρόφισσα Λιάνα, δυστυχώς χάσαμε! Και όπως είπε ένας Ρωμαίος κάποτε, "ουαί τοις ηττημένοις"...

Τελικά, μήπως δεν είναι τόσο "σοφός ο λαός";

Μετά τα αποτελέσματα των εκλογών της 6ης Μαΐου, ήρθα αντιμέτωπος με κάποια συμπεράσματα για το ποιόν του ελληνικού λαού. Λογικά θα ρωτήσει κάποιος "καλά, τις εκλογές περίμενες για να καταλάβεις τι σόι ράτσα είμαστε;". Όχι, θα απαντούσα, αλλά πίστευα ότι μπροστά στην κάλπη ίσως κάτι άλλαζε. Μάταια όμως...

Στο δίλημμα που έθεσε σωστά ο Στέλιος Ράμφος πριν τις εκλογές, ότι καλούμαστε να επιλέξουμε ανάμεσα σε Ευρώπη ή Αφρική, ο κυρίαρχος ελληνικός λαός αποφάσισε. Και η απόφασή του είναι "Αφρική". Μόνο έτσι εξηγούνται τα υψηλά ποσοστά που πήραν ακραίες -μα πάντως ξεκάθαρες στις ιδέες τους- παρατάξεις, οι οποίες ευαγγελίζονται την έξοδο της Ελλάδας από την Ευρωπαϊκή Ένωση και το ευρώ, όπως το ΚΚΕ και η Χρυσή Αυγή.

Ακόμα πιο απογοητευτικά και δυνάμει επικίνδυνα είναι τα τεράστια ποσοστά τα οποία έλαβαν ψηφοθηρικά και λαϊκίστικα μορφώματα με θολές και ανέφικτες απόψεις, όπως ο ΣΥΡΙΖΑ και οι Ανεξάρτητοι Έλληνες, που ναι μεν θέλουν τη χώρα στην Ευρώπη αλλά με μια δίκη τους ουτοπική θεώρηση των πράγματων. Και αυτό είναι το πιο ανησυχητικό: ότι ο κόσμος ψήφισε αυτούς τους ψηφοσυλλέκτες, που ακολούθησαν τον εύκολο δρόμο, του πούλησαν φρούδες ελπίδες, κανάκεψαν τα αυτιά του λαού και του είπαν αυτά που θέλει ν' ακούσει.

Όλοι λένε "σεβόμαστε το εκλογικό αποτέλεσμα, ο λαός μίλησε, έστειλε το μήνυμά του, μπλα, μπλα, μπλα...". Προσωπικά, αμφισβητώ πλήρως αυτή τη "σοφία" του ελληνικού λαού! 

Και για όσους βιαστούν να με αποκαλέσουν αντιδημοκράτη, σπεύδω να επισημάνω τα εξής: ο "σοφός" ελληνικός λαός δεν ήταν αυτός που πείστηκε με τα προεκλογικά ψεύδη του ΓΑΠ ("λεφτά υπάρχουν") και του έδωσε τεράστια αυτοδυναμία; Δεν είναι αυτός που ξαναεπέλεξε στις 6 Μάη για αντιπροσώπους του άτομα κενά περιεχόμενου όπως τον Γιακουμάτο, τον Πολύδωρα, τη Ράπτη; Ντιντήδες όπως τον Άρη, τον Κούλη Μητσοτάκη, τον Χατζηδάκη; Νεοταξίτες όπως τον Δένδια, τον Βαρβιτσιώτη, τον Ψυχάρη; Αποτυχημένους όπως τον Λοβέρδο, τον Πάκη, τον Μπασιάκο; Πουθενάδες όπως τον Αβραμόπουλο, τον Ορφανό, και τόσους άλλους;

Επίσης, επειδή μ' αρέσει ν' ασχολούμαι με την πολιτική ιστορία, υπενθυμίζω και το ακόλουθο: στις εκλογές του 1920 ο "σοφός" ελληνικός λαός δεν ήταν αυτός που ούτε καν εξέλεξε βουλευτή τον Ελευθέριο Βενιζέλο, οραματιστή και δημιουργό στην πράξη της Μεγάλης Ιδέας, της Ελλάδας των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών; Εκείνη η τραγική επιλογή των ψηφοφόρων δεν ήταν αυτή που οδήγησε τη χώρα στον μεγαλύτερο όλεθρο της ιστορίας της, τη μικρασιατική καταστροφή;

Τώρα, είμαστε έτοιμοι και πάλι για νέα συγκρουσιακά γεγονότα... σπέρνοντας ανέμους. Η άνοδος του αυταρχισμού και η κυριαρχία του λαϊκισμού, όπως ανέφερε ο Νίκος Δήμου, (μού) προκαλούν τρομερό προβληματισμό και ανησυχία. Με το αποτέλεσμα της κάλπης που έβγαλε αυτό το "τέρας", αποφασίσαμε να τζογάρουμε την ιστορική παρουσία της Ελλάδας στην Ευρώπη. Να παίξουμε κορώνα-γραμμάτα το μέλλον της πατρίδας στον ευρωπαϊκό χάρτη. Να ρίξουμε μια ζαριά και ό,τι μας κάτσει. 

Εγώ, λοιπόν, δεν είμαι πρόθυμος να συμμετάσχω στο πάρτι του κάθε "Καμμένου" Τσίπρα. Οι ιαχές των χρυσαυγιτών μού είναι αδιάφορες, όσο και ο παλιομοδίτικος λόγος των κομμουνιστών. Πιστεύω στο δόγμα "ανήκομεν εις την δύσιν". Γιατί Ευρώπη χωρίς την Ελλάδα δεν στέκει! Και Ελλάδα εκτός της Ένωσης δεν νοείται! Ας το καταλάβουμε όλοι, πριν... θερίσουμε θύελλες. 

Ξεχασμένη πατρίδα

Καθημερινά, όπως κάνουν οι περισσότεροι άνθρωποι, ακολουθώ την ίδια διαδρομή για να πάω στη δουλειά μου. Τις προάλλες έβλεπα ένα ντοκιμαντέρ για την ιστορία της Θεσσαλονίκης -ενόψει των εκατόχρονων γενεθλίων της απελευθέρωσής της, και όχι ενσωμάτωσης-, που έκανε μνεία στα σημαντικότερα γεγονότα τα οποία σημάδεψαν τη ζωή της πόλης.

Ανάμεσα σε αυτά, αναφέρθηκε φυσικά και η δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη το 1963. Το συγκεκριμένο φονικό έλαβε χώρα στη διασταύρωση των οδών Βενιζέλου και Ερμού, ένα σημείο το οποίο διασχίζω κάθε μέρα, όπως και χιλιάδες άλλοι άνθρωποι. Στο σημείο έχει στηθεί ένα αδιάφορο μνημείο προς τιμήν του νεκρού (θέλω να πιστεύω). Αλήθεια, πόσοι από εμάς, τους σύγχρονους ανθρώπους, γνωρίζουμε την ιστορία -όχι τη μακρινή αλλά την πιο πρόσφατη του 20ού αιώνα- του τόπου που ζούμε; Και πόσοι, έστω για μια φορά, σταματήσαμε και αναλογιστήκαμε: "Σ' αυτό το μέρος, χτυπήθηκε από παρακρατικούς ο Λαμπράκης και το αίμα του γέμισε το οδόστρωμα. Σ' αυτό το μέρος, ένας άνθρωπος θυσιάστηκε μαχόμενος για την ειρήνη."; Πόσοι έχουμε δει το Ζ;

Δεν γνωρίζω αν είναι έμφυτη νοοτροπία του νεοέλληνα να βάζει τους σκελετούς στα ντουλάπια και να κρύβει την ιστορία κάτω από το χαλί, αλλά πολύ το φοβάμαι. Όπως τρέμω και την ώρα που θ' ανοίξουμε ξανά τα ντουλάπια και οι σκελετοί θα πέσουν να μας πλακώσουν. 

ΥΓ1: Κάποιοι αποκαλούσαν κάποτε τα εδάφη της Μ. Ασίας και του Πόντου που χάσαμε με τη μικρασιατική καταστροφή "αλησμόνητες πατρίδες". Στα χρόνια μας όχι μόνο ξεχάσαμε οι περισσότεροι αυτές τις πατρίδες, αλλά στο όνομα μιας δήθεν ελληνοτουρκικής φιλίας μετονομάσαμε τη γενοκτονία των Ελλήνων σε "συνωστισμό". Μα τι λέω τώρα; Εδώ, αρχίσαμε και ξεχνάμε την ιστορία της τωρινής (sic) μας πατρίδας!

ΥΓ2: Πριν αρκετό καιρό, κατά έξι χρόνια νεότερος και πιο πορωμένος αναρωτιόμουν πόσοι θυμούνται τους τρεις νεκρούς ήρωές μας που έπεσαν στα Ίμια. Σήμερα, δυστυχώς, υποθέτω ότι είναι πολύ λιγότεροι...

Οι απαγορευμένες τροφές

Συχνά, σε συζητήσεις που έχω κάνει με άτομα της ηλικίας μου, αναρωτιόμαστε γιατί ξαφνικά κόψαμε κάποιες παλιές καλές(;) διατροφικές μας συνήθειες. Γιατί σταματήσαμε-μαχαίρι να τρώμε ορισμένες τροφές, που -όταν ήμασταν μικρότεροι- μας άρεζαν και τις καταβροχθίζαμε με την κάθε ευκαιρία!

Σε άλλους προέκυψε διότι η θεία που τους έφερνε τις καραμέλες σε στυλ κόκα-κόλα (τις "κοκακολίτσες") μετακόμισε οριστικά στο χωριό. Σε άλλους διότι η μάνα τους σταμάτησε να παίρνει διάφορα περίεργα, μα νόστιμα, τρόφιμα από το σούπερ μάρκετ, με την επίφαση της νόσου των τρελών αγελάδων ή του ιού κοξάκι! Εγώ σίγουρα ανήκω στη δεύτερη κατηγορία. 

Θαρρείς πως μερικές νοστιμιές που ως πιτσιρικάδες -μαζί με τον αδερφό μου- λατρεύαμε, κόπηκαν μονομιάς από το σπίτι άνευ σοβαρού λόγου και αιτίας. Όπως, για παράδειγμα, οι ψαροκροκέτες fish sticks Captain Iglo ("φίστιξ" στην τότε γλώσσα μας), οι οποίες βρίσκονταν συχνά-πυκνά στο ψυγείο μας. Ή το ζαχαρούχο γάλα της ΝΟΥΝΟΥ, που άρεσε πολύ στον bro, αλλά εγώ δεν το δοκίμασα ποτέ! Τι να πρωτοθυμηθώ; Tην αλοιφή Philadelphia και το ζαμπόν Zwan: έπρεπε να περάσουν δεκαπέντε και βάλε χρόνια, για να τα γευτώ ξανά, στο στρατό! Αλλά και τα τυράκια La vache qui rit, τα ξεχάσαμε μια ωραία πρωία. Τα θυμήθηκα πριν από λίγα χρόνια, όταν άρχισα να δίνω αίμα και μου έδωσε ένα τριγωνάκι μαζί με κράκερς η καλή νοσοκόμα! Ή τα σοκολοτάκια Noisetta, που υπήρχαν πάντα στο σπίτι της γιαγιάς, και ποτέ δεν μπορούσες να φας μόνο ένα.

Και ο κατάλογος δεν τελειώνει...

Δεν ξέρω κατά πόσο έχουμε την τάση να εξιδανικεύουμε τα παιδικά μας χρόνια και συνεπώς, το ίδιο να συμβαίνει και για τις τότε αγαπημένες μας λιχουδιές. Ή μήπως επαληθεύεται και στην περίπτωση αυτή, το επιχείρημα της αποθέωσης του "απαγορευμένου καρπού". Λογικά ισχύουν και τα δύο. Όμως, πιστεύω ότι συμβαίνει κι ένα τρίτο: αυτά τα αναθεματισμένα, όσο κακό στην υγεία μπορούν(;) να προξενήσουν, άλλο τόσο νόστιμα είναι!

Το θέμα είναι τι διάβασε;

Σάλο προκάλεσαν οι δηλώσεις του νυν υπουργού Ανάπτυξης κ. Μιχάλη Χρυσοχοϊδη, ότι δεν διάβασε το μνημόνιο επειδή είχε άλλες υποχρεώσεις. Αξίζει όμως να μάθουμε όχι τι δεν διάβασε ο Χρυσοχοϊδης (αυτό το ομολόγησε ο ίδιος), αλλά πότε και τι διάβασε! Διάβασε για τις πανελλήνιες; Για το πανεπιστήμιο; Κανένα εξωσχολικό βιβλίο; Ευκαιρία είναι να μας ενημερώσει τώρα που έχει πάθει "ειλικρίνεια"...

ΥΓ: Το μόνο που σίγουρα διάβαζε -μαζί με τους ομοίους του που μας έφεραν ως εδώ- ήταν οι λόγοι του Ανδρέα τη δεκαετία του '80.

Περί λογοτεχνών

Χθες στα πλαίσια του μεταπτυχιακού μαθήματος πολιτικής ιστορίας, ο καθηγητής μάς διάβασε αποσπάσματα από διάφορα λογοτεχνικά έργα (Ταχτσή, Τσίρκα, Κουμανταρέα), μέσα από τα οποία διαφαινόταν ολόκληρη η ιστορική πραγματικότητα αλλοτινών εποχών. Στο τέλος έγινε αναφορά σε έναν από τους διαλόγους που είχαν δύο μεγάλοι Έλληνες λογοτέχνες το Νοέμβριο του 1966, στην γκρίζα εκείνη περίοδο λίγο πριν την επταετή δικτατορία. Πρόκειται για επιστολές που αντάλλασσαν ο Σεφέρης και ο Θεοτοκάς, μέσω των οποίων ήταν προφανής ο προβληματισμός τους για τις δυσκολίες που έρχονταν και το φόβο του πραξικοπήματος που ήδη ενυπήρχε.

Κάνοντας μια γρήγορη αντιστοίχιση με την εποχή που ζούμε τώρα, κατάλαβα ότι τα πράγματα είναι απογοητευτικά. Και παρόλο που η υπάρχουσα κρίση βρίσκεται στο απόγείο της, αναρωτήθηκα ποιοι τωρινοί Έλληνες λογοτέχνες θα μνημονεύονται σε ανάλογη περίσταση σε 50 χρόνια από σήμερα - όπως μνημονεύουμε εμείς την αλληλογραφία Σεφέρη και Θεοτοκά; Ποιοι, από εκείνους που θέλουν να (αυτο)αποκαλούνται και ως "πνευματικοί άνθρωποι", εκφράζουν την αγανάκτησή τους και τις σκέψεις τους είτε συνδιαλεγόμενοι είτε απευθυνόμενοι στο ευρύ κοινό; Ο Πέτρος Τατσόπουλος, η Σώτη Τριανταφύλλου ή ο Χρήστος Χωμενίδης; Τρομάζω και μόνο στην ιδέα... 

ΥΓ: Η αναφερόμενη ανταλλαγή επιστολών Σεφέρη και Θεοτοκά έχει εκδοθεί στο βιβλίο "Αλληλογραφία 1930-1966", εκδ. Ερμής.